X: @vivekbhavsar
पेशावरच्या जुन्या किस्सा ख्वानी बाजारात पहाटेचा उजेड पडायच्या आधीच एक जुना कम्युनिटी हॉल जागा होतो. आतून हळद आणि डाळीचा खमंग वास बाहेर येतो. शटर उघडताच आत हलचाल सुरू होते. निवृत्त शिक्षिका अस्मा खान मोठ्या भांड्यात डाळ ढवळत असतात, तर फळविक्रेता रिजवान अली गालात हसत कांदे चिरत असतो. काही वेळातच ही दोघं आणि अजून काही स्वयंसेवक मिळून २०० पेक्षा जास्त लोकांना गरम जेवण देतात — रस्त्यावरची उपाशी मुलं, वयस्कर मजूर आणि भुकेने चालत आलेले कुणीही या जेवणाचे लाभार्थी असतात.
ही साधीशी पाकशाळा फक्त सहा महिन्यांपूर्वी काही भल्या लोकांनी सुरू केली. आता ती अनेकांसाठी आशेचा किरण ठरली आहे. शहरात गरिबी, स्थलांतर आणि रोजच्या जगण्याचा संघर्ष असतानाही, कोणतीही सरकारी मदत न घेता ही पाकशाळा केवळ माणुसकी, थोड्याफार देणग्या आणि आसपासच्या लोकांच्या जिद्दीवर चालते.
अस्मा आणि रिजवान यांची ओळख मशिदीत झाली. कोविडच्या काळात त्यांनी मुलांना कचऱ्यातून अन्न शोधताना आणि वृद्धांना उपाशी राहतानाचं दृश्य पाहिलं होतं. “शाळा नाही, डॉक्टर नाही — पण निदान गरम जेवण तरी मिळावं,” असं अस्मा म्हणते. एका उधार घेतलेल्या भांड्यात आणि एका पोत्यातल्या डाळीपासून सगळ्याची सुरुवात झाली — पहिल्या दिवशी ३० लोकांनी जेवण केलं.
आता हे काम खूप चांगलं चालतं. पहाटे पाच वाजता स्वयंसेवक जमा होतात — कुणी पीठ, कुणी भात, कुणी भाजी घेऊन येतो. सगळीकडे गोंगाट, हसणं आणि कामाची लगबग असते. सात वाजता दरवाजे उघडले जातात. रांगा लागतात — हाताला काम नसलेली मुलं, थकलेल्या चेहऱ्यांचे पुरुष, लहान मुलांना घेऊन आलेल्या महिला. इथे कुणाला ओळखपत्र विचारलं जात नाही, कुणावर प्रश्नांची सरबत्ती नाही — प्रत्येकजण पोटभर जेवतो आणि थोडं प्रेम घेऊन जातो.
फैजान नावाचा बारा वर्षांचा मुलगा, जो फुटपाथवर झोपतो, दररोज इथे येतो. “पहिल्यांदाच गरम डाळ खाल्ली,” असं तो हसत सांगतो. “शाळेत जातो, पण उपाशी असलो की काही लक्ष लागत नाही.” बशीर खान, वय ६२, फळांच्या ट्रकवर सामान उचलतात, ते म्हणतात, “दररोज इथे येतो. इथलं जेवण खाऊनच कामाची ताकद येते.”
स्वयंसेवकांच्याही कहाण्या वेगळ्या आहेत. अस्मा ३५ वर्षं शाळेत शिकवत होत्या, आता तीच शिस्त इथे वापरतात — प्रेमाचा वर्ग चालवतात जणू. रिजवान आपलं अर्धं उत्पन्न पाकशाळेसाठी देतो. “जर माझं घर इथल्या कमाईवर चालत असेल, तर हे नक्कीच पुण्याचं काम आहे,” असं तो हसून सांगतो.
ही पाकशाळा महिन्याला सुमारे ६०,००० पाकिस्तानी रुपयांत चालते — स्थानिक देणग्या, दुकानदारांची मदत आणि काहींनी दिलेले सवलतीचे सामान यावर. एक बेकरी कमी दरात पोळ्या देते. एक आरोग्य सेवक दर आठवड्याला स्वच्छतेवर मार्गदर्शन करतो. अस्मा च्या काही जुन्या विद्यार्थ्यांनीसुद्धा पैसे पाठवलेत.
कधी कधी पैसे कमी पडतात, मांस किंवा अंडी मिळत नाहीत. पण तरीही कुणाला उपाशी पाठवत नाहीत. मग फक्त भात जास्त शिजवला जातो, त्या हंगामात उपलब्ध असलेल्या भाजीचा वापर होतो. आता युनिव्हर्सिटी टाउनमध्ये दुसरी पाकशाळा सुरू करायचा विचार सुरू आहे — यासाठी काही विद्यार्थ्यांनी पुढाकार घेतला आहे.
सकाळचं जेवण झालं की भांडी धुतली जातात, फरशी पुसली जाते, आणि उरलेलं अन्न जवळच्या आश्रमात दिलं जातं. मग पुन्हा शांतता — दुसऱ्या दिवशीपर्यंत.
पेशावरसारख्या शहरात, ही पाकशाळा फक्त अन्न नाही, तर माणुसकी, आपुलकी आणि एकत्र येण्याची भावना देते. उद्या जेव्हा तुम्ही उपवास मोडाल किंवा नाश्ता कराल, तेव्हा या पाकशाळेची आठवण ठेवा — जिथे लोक फक्त जेवायला नाही, तर प्रेम देण्यासाठी एकत्र येतात.
